POJĘCIE I ZAKRES POLITYKI MONETARNEJ
Polityka monetarna (zwana też polityką pieniężną) jest jednym z narzędzi polityki finansowej. Decyzje, podejmowane w jej ramach, są nakierowane na kształtowanie i porządkowanie ekonomicznych działań jednostek gospodarczych w pewnym obszarze. Najogólniej rzecz ujmując, jest to celowe oddziaływanie państwa, najczęściej reprezentowanego przez bank centralny, na podaż pieniądza i popyt na pieniądz. Innymi słowy, polityka pieniężna jest podstawą funkcjonowania gospodarki opartej na społecznym podziale pracy. Polega na użyciu podaży pieniądza jako instrumentu realizacji ogólnych celów polityki gospodarczej.
Polityka monetarna polega na regulowaniu stopy wzrostu podaży pieniądza w celu wspierania rozwoju gospodarczego oraz stabilizacji poziomu produkcji (cen) i zatrudnienia; podmiotem polityki monetarnej jest bank centralny.
a) regulowanie podaży pieniądza - dostosowywanie jej do poziomu przewidywanej aktywności gospodarczej oraz nieuniknionego wzrostu cen za pomocą:
- bazy monetarnej (pieniądza wielkiej mocy), która obejmuje gotówkę znajdującą się w obiegu oraz rezerwy gotówkowe banków komercyjnych; jej wielkość wpływa na podaż pieniądza poprzez mnożnik kreacji pieniądza, którego wielkość zależy od współczynnika rezerw banków komercyjnych oraz od stosunku ilości gotówki do ilości depozytów;
podaż pieniądza = wskaźnik kreacji pieniądza * baza monetarna;
- stopy procentowej polegającej na ustalaniu stopy procentowej i dostarczaniu odpowiedniej ilości pieniądza w formie kredytów dla banków komercyjnych;
b) operowanie zmianami stopy procentowej - określanie "ceny" kapitału; stopa procentowa pełni funkcję wskaźnika-informatora o polityce pieniężnej państwa oraz funkcję bodźca (wpływa na zachowania przedsiębiorstw i gospodarstw domowych);
c) oddziaływanie na kurs walutowy (stabilizacja).
Cele polityki monetarnej
a) Cele bezpośrednie
Maja charakter celów finalnych, kształtują długookresowa aktywność gospodarczą.
Należy do nich utrzymanie stabilnego poziomu cen, przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej rządu, o ile nie ogranicza to podstawowego celu NBP. We współczesnych gospodarkach prze stabilność cen rozumie się stopę inflacji na tyle niską, aby nie wywierała ona negatywnego wpływu na inwestycje oraz inne ważne decyzje podejmowane przez podmioty gospodarcze.
b) Cele pośrednie
Są to instrumenty polityki gospodarczej, których stosowanie może odzwierciedlić się w rozszerzeniu procesów inwestycyjnych.
Należą do nich podaż pieniądza, stopa procentowa i kurs walutowy
c) Cele operacyjne
Realizowane są codziennie poprzez transakcje finansowe Banku Centralnego na rynku pieniężnym.
Należą do nich poziom bazy monetarnej oraz poziom stopy procentowej.
a) oddziaływanie na płynność bankową:
stopa dyskontowa - określanie stopy procentowej stosowanej przez bank centralny przy udzielaniu pożyczek bankom komercyjnym;
operacje otwartego rynku - działania polegające na kupowaniu i sprzedawaniu przez bank centralny publicznych papierów wartościowych i wywieraniu w ten sposób wpływu na rezerwy gotówkowe banków komercyjnych;
rezerwy obowiązkowe - część rezerw, która nie może być wykorzystywana przez banki komercyjne do udzielania pożyczek (wyraża się ją w procentach wartości depozytów złożonych w danym banku);
b) bezpośrednia kontrola kredytów bankowych - ograniczanie drogą administracyjną wzrostu kredytów bankowych (racjonowanie kredytów);
Ekspansywna (miękka) polityka pieniężna - zwiększanie podaży pieniądza (obniżanie stopy dyskontowej, zakupy na otwartym rynku, obniżanie poziomu rezerw obowiązkowych).
Restrykcyjna (twarda) polityka pieniężna - zmniejszanie podaży pieniądza (podwyższanie stopy dyskontowej, sprzedaż na otwartym rynku, podwyższanie poziomu rezerw obowiązkowych).
Selektywna polityka kredytowa polega na modyfikowaniu zachowania instytucji kredytowych celem ułatwienia pewnym obszarom gospodarki dostęp do kredytów (kredyty preferencyjne, gwarancje kredytowe, racjonowanie kredytów).
Ograniczenia skuteczności polityki pieniężnej:
a) konflikty celów:
- zewnętrznych z wewnętrznymi (np. bilans płatniczy stopa procentowa);
- wewnętrznych (np. inflacja bezrobocie);
b) problemy z realizacją polityki pieniężnej;
c) niedostateczna elastyczność struktur ekonomicznych i społecznych;
d) ograniczenia swobody kształtowania polityki pieniężnej przez organizacje międzynarodowe.
Polityka pieniężna
- polityka pieniężna – zespół działań regulujących obieg pieniądza, zwłaszcza jego podaż oraz wpływająca na poziom stóp procentowych i kursów walutowych
- za realizacje polityki pieniężnej odpowiedzialny jest z reguły bank centralny
