środa, 16 listopada 2011

Polityka fiskalna

|1 komentarze
Polityka fiskalna (podatkowa) dotyczy wpływów i wydatków z budżetu państwa (budżet). Ekspansywna polityka fiskalna polega na zwiększaniu wydatków budżetowych lub zmniejszaniu podatków. Jej celem jest zwiększanie zagregowanego popytu. Zdaniem keynesistów prowadzi to do zwiększenia produkcji i zatrudnienia (nakręcanie koniunktury). Monetaryści twierdzą, iż jest to skuteczne tylko w krótkim okresie, natomiast w długim okresie produkcja i zatrudnienie z powrotem zmniejszą się do poziomu naturalnego, wzrośnie zaś inflacja. Przedstawiciele nowej klasycznej makroekonomii uważają, że ekspansywna polityka fiskalna w ogóle nie prowadzi do zwiększenia zagregowanego popytu, gdyż jeżeli rosną wydatki państwa, to spadają wydatki prywatne. Tym samym jest ona bezcelowa. Restrykcyjna polityka fiskalna polega na zwiększaniu podatków lub zmniejszaniu wydatków państwa. W teorii ten rodzaj polityki zalecają tylko przedstawiciele ekonomii podaży, w celu zmniejszenia stóp procentowych i zwiększenia inwestycji prywatnych. Ponieważ polityka ta prowadzi w krótkim okresie do zmniejszenia produkcji i zwiększenia bezrobocia, niezwykle rzadko jest ona prowadzona dobrowolnie. Politycy decydują się na nią w ostateczności, gdy wymusza ją konieczność zredukowania deficytu budżetowego i deficytu bilansu płatniczego.

Polityka pieniężna

|3 komentarze
Polityka pieniężna (monetarna) polega na dokonywaniu zmian w podaży pieniądza. Ekspansywna polityka pieniężna to zwiększanie podaży pieniądza w tempie szybszym od wzrostu gospodarczego. Ma to na celu obniżenie stóp procentowych, zwiększenie inwestycji i w konsekwencji wzrost produkcji i zatrudnienia. Ten rodzaj polityki nie był zalecany przez żaden z głównych nurtów makroekonomii. Keynesiści uważali, że polityka pieniężna jest mniej skuteczna niż polityka fiskalna, ze względu na możliwość wystąpienia pułapki płynności. Natomiast dopuszczali uzupełnienie ekspansywnej polityki fiskalnej ekspansywną polityką pieniężną dla ograniczenia efektu wypychania. Dla monetarystów była to polityka wybitnie szkodliwa, prowadząca do inflacji. Nowi klasycy zaś są przekonani, że żadne zapowiedziane zmiany podaży pieniądza nie mają wpływu na koniunkturę, gdyż podmioty gospodarcze charakteryzują oczekiwania racjonalne. Wpływ, ich zdaniem, wywierają tylko zmiany niezapowiedziane, wprowadzające w błąd podmioty gospodarcze. Mimo zastrzeżeń teoretyków wszystkich nurtów, politycy gospodarczy przekonali się, że ekspansywna polityka pieniężna prowadzi w krótkim okresie do ożywienia gospodarczego i chętnie ją wykorzystywali, nie bacząc na długookresowe zwiększenie inflacji. Restrykcyjna polityka pieniężna polega na zmniejszaniu tempa wzrostu podaży pieniądza. Jej celem jest przede wszystkim zmniejszenie inflacji. Może ona być również stosowana dla zmniejszenia deficytu bilansu handlowego (bilans obrotów bieżących). Z reguły jest to polityka wymuszona przez konieczność ograniczenia wysokiej inflacji lub wysokich deficytów w handlu zagranicznym. Politycy sięgają po nią w ostateczności, gdyż powoduje ona zmniejszenie produkcji i wzrost bezrobocia. Współcześnie wśród ekonomistów, wywodzących się z różnych nurtów, umacnia się konsens, że należy zaprzestać manipulowania podażą pieniądza i przejść do tzw. polityki opartej na regułach. Stanowisko to rozwinęli wprawdzie nowi klasycy, lecz jest ono kontynuacją monetarystycznej propozycji utrzymywania tempa wzrostu podaży pieniądza na poziomie tempa wzrostu gospodarczego.

Wartość operacji otwartego rynku

|0 komentarze

 Operacje otwartego rynku są jednym z najważniejszych sposobów prowadzenia polityki pieniężnej (innymi sposobami są: zmiana stóp procentowych banku centralnego lub rezerw obowiązkowych). Polegają one na zakupie albo sprzedaży przez bank centralny skarbowych papierów wartościowych na rynku międzybankowym.
Operacje otwartego rynku są sposobem kontrolowania przez bank centralny ilości pieniądza w gospodarce. Jest to instrument, za pośrednictwem którego bank centralny kontroluje też stopy procentowe.
Kiedy bank centralny skupuje bony skarbowe albo obligacje, płacąc za nie emituje pieniądz. W rezultacie zwiększają się depozyty banków komercyjnych w banku centralnym (ich rezerwy), a więc zwiększa się ilość pieniądza w gospodarce, a rynkowe stopy procentowe spadają. Odwrotnie dzieje się w przypadku sprzedaży bonów skarbowych przez bank centralny – wtedy ilość pieniądza w gospodarce kurczy się, a rynkowe stopy procentowe podnoszą się. Operacje otwartego rynku można podzielić na aktywne i bierne. Te pierwsze służą trwałej zmianie polityki pieniężnej, natomiast drugie mają na celu zniwelowanie skutków wpływu innych czynników na ilość pieniądza w gospodarce (np. jednorazowego wzrostu lub spadku ilości depozytów spowodowanego zmianą przepisów podatkowych). Popularną formą operacji otwartego rynku są tzw. operacje zakupu (sprzedaży) papierów skarbowych przez bank centralny z umową, że je odsprzeda (odkupi) po upływie krótkiego czasu np. 7 dni, 28 dni. Z angielska nazywa się je repo (reverse repo).
Przewagą operacji otwartego rynku nad innymi formami prowadzenia polityki pieniężnej jest dokładna kontrola banku centralnego nad ilością pieniądza. Operacje te są zatem elastyczne i precyzyjne. Można je prowadzić na małą albo dużą skalę, i łatwo dokonać korekty w przypadku błędu. Można je podjąć szybko - wystarczy instrukcja dla maklerów banku, aby dokonali odpowiedniej transakcji.

Deficyt budżetowy

|0 komentarze
Deficyt budżetowy, niedobór dochodów budżetu państwa w stosunku do jego wydatków (inaczej - nadwyżka wydatków nad dochodami).

Deficyt rzeczywisty - jest faktyczną różnicą między wydatkami a dochodami w danym okresie tzn. roku budżetowym.
Deficyt strukturalny- jest wielkością symulowana, hipotetyczną powstająca w warunkach gdy dochody i wydatki są realizowane przy pełnym wykorzystaniu zdolności wytwórczych gospodarki.
Deficyt cykliczny- jest rezultatem cyklu koniunkturalnego ożywienia lub recesji wpływające na dochody i wydatki budżetowe a wiec w warunkach gdy gospodarka nie funkcjonuje przy pełnym wykorzystaniu zdolności wytwórczych. Jak łatwo zauważyć deficyt cykliczny zawsze różni się od rzeczywistego i strukturalnego.

Deficyt budżetowy może wynikać:
- z nadmiernych wydatków budżetowych
- z powodu zbyt niskich dochodów budżetowych, które z kolei mogą wynikać z niskiej stopy opodatkowania, mało skutecznego systemu ściągania podatków, czy też ze spadającego poziomu produkcji i dochodu narodowego. Dlatego też deficyt jest z reguły większy w okresie recesji gospodarczej, gdy dochód narodowy spada i mniejszy w okresie ożywienia, kiedy dochód narodowy wykazuje znaczny wzrost
- z oczekiwań społeczeństwa, że państwo będzie spełniać funkcję gwaranta bezpieczeństwa socjalnego, finansując część konsumpcji mniej zamożnych grup społecznych
- wynika także ze sposobu uchwalania budżetu w systemie parlamentarnym ? różne siły społeczne, z jednej strony zainteresowane są minimalizacją podatków, z drugiej zaś maksymalizacją wydatków. Natomiast nikt nie jest zainteresowany w zrównoważeniu dochodów z wydatkami.

Dynamika PKB Polski

|4 komentarze

Produkt Krajowy Brutto (PKB, ang. GDP – Gross Domestic Product) – pojęcie ekonomiczne, oznaczające jeden z podstawowych mierników dochodu narodowego stosowanych w rachunkach narodowych. PKB opisuje zagregowaną wartość dóbr i usług finalnych wytworzonych na terenie danego kraju w określonej jednostce czasu (najczęściej w ciągu roku).
Kryterium geograficzne jest jedyne i rozstrzygające. Nie ma znaczenia np. pochodzenie kapitału, własność firmy itp.
Wartość wytworzonych usług i dóbr finalnych oblicza się odejmując od produkcji całkowitej wartość dóbr i usług zużytych do tej produkcji. W skali przedsiębiorstwa jest to więc wartość dodana, a PKB jest sumą wartości dodanej wytworzonej przez wszystkie podmioty gospodarujące. Zgodnie z tym od strony produkcyjnej:

PKB = produkcja globalna kraju – zużycie pośrednie = suma wartości dodanej ze wszystkich gałęzi gospodarki narodowej.
Obliczanie PKB na podstawie powyższej formuły jest uciążliwe, gdyż statystyka państwowa nie podaje ani bezpośrednich miar produkcji globalnej, ani zużycia pośredniego. Dlatego w praktyce stosuje się inne formuły. Najpopularniejsza z nich ma podstawę w spostrzeżeniu, że PKB jest w dobrym przybliżeniu równy finalnym wydatkom wszystkich nabywców wartości dodanej wytworzonej na terenie kraju. Zatem od strony popytowej:
PKB = konsumpcja + inwestycje + wydatki rządowe + eksport - import + zmiana stanu zapasów.
Trzecia formuła wynika z faktu, że suma wydatków musi być równa sumie dochodów ze wszystkich źródeł. Zatem od strony dochodowej:
PKB = dochody z pracy + dochody z kapitału + dochody państwa + amortyzacja.
Powyższa formuła wyraża podział wartości dodanej pomiędzy pracę (pracowników najemnych), kapitał (właścicieli kapitału, inwestorów), państwo i odtworzenie zużytego majątku.
PKB nominalny oblicza się według bieżącej wartości pieniądza, PKB realny natomiast według realnej wartości pieniądza, a więc oczyszczony z wpływu inflacji. Przeliczenie polega na podzieleniu PKB nominalnego przez indeks cen. W zestawieniach statystycznych PKB realny najczęściej przedstawiany jest w cenach stałych z wybranego roku bazowego.
PKB jest miarą wielkości gospodarki. Wzrost lub spadek realnego PKB stanowi miarę wzrostu gospodarczego.
Do porównań międzynarodowych PKB przelicza się według bieżącego kursu wymiany, zazwyczaj na dolary amerykańskie albo według parytetu siły nabywczej – lepiej oddającego realną wartość dochodu obywateli. W porównaniach międzynarodowych wartości PKB liczonego według parytetu siły nabywczej różnią się względem liczonego według kursu nominalnego na korzyść krajów o niższym poziomie cen, zazwyczaj słabiej rozwiniętych, a na niekorzyść krajów drogich.
PKB należy odróżnić od produktu narodowego brutto (PNB), który jest miarą wartości wszystkich dóbr i usług wytworzonych przez obywateli danego państwa oraz przez osoby prawne z siedzibą na jego terenie niezależnie od tego, czy podmioty te działają w kraju, czy za granicą. W ten sposób w skład np. PNB Polski wchodzą dochody polskich podmiotów za granicą oraz polskie PKB pomniejszone o dochody podmiotów obcych.
Czyste PKB jest złą miarą dobrobytu społeczeństwa, ponieważ nie uwzględnia liczby ludności. Z tego powodu jako miarę dobrobytu powszechnie używa się PKB per capita, czyli PKB w przeliczeniu na osobę; czyste PKB jest wyznacznikiem wielkości gospodarki.